Και ξαφνικά όλοι άρχισαν να τραγουδούν τέλεια.

Επαναστατικό, επίμαχο, πανταχού παρόν. Το Auto-tune είναι ένα μία μικρή εφαρμογή που έχει βρει το δρόμο της στον υπολογιστή σχεδόν κάθε μουσικού παραγωγού ή ηχολήπτη και χρησιμοποιείται μαζικά για να διορθώσει την φωνή των ερμηνευτών. Κοινώς, μαζεύει τα φάλτσα. Πολλοί το περιγράφουν σαν «Photoshop για τη φωνή», ή σαν ένα «δίχτυ ασφαλείας» για τον περφόρμερ. Το χρησιμοποιούν σχεδόν όλοι, από τους πιο παλιούς και προβεβλημένους, μέχρι τους πιο νέους και άμαθους.

Στα τέλη του ’80 ο -40χρονος τοτε- Andy Hildebrand αποσύρεται από τον πετρελαϊκό κλάδο μετά από μία πετυχημένη καριέρα. Η παλιά του δουλειά είχε να κάνει με τον εντοπισμό κοιτασμάτων, στέλνοντας ήχητικά κύματα και αναλύοντας την αντανακλασή τους, κάτι σαν ραντάρ για το υπέδαφος. Παρακινούμενος από τον ενθουσιασμό του για την μουσική και από μία συζήτηση που είχε στη διάρκεια ενός γεύματος, ο Hildebrand αποφασίζει να στραφεί στον χώρο του software και να εκμεταλλευτεί τις εξειδικευμένες γνώσεις του για να δημιουργήσει ένα σύστημα που θα εξαφανίσει το φάλτσο από τον κόσμο. Και κάπου στο ’97 παρουσιάζει το Auto-tune.

Εδώ: Η «πηγή του κακού» σε μία αρχική έκδοσή της. Πάνω: Η «πηγή του κακού» σε παλαιότερη έκδοση.

Χοντρικά, το Auto-tune ανιχνεύει τον τόνο της φωνής σου καθώς τραγουδάς και αν είσαι τελέιως εκτός νότας, τότε επαναφέρει την φωνή σου στην πλησιέστερη σωστή. Το πρόγραμμα σου επιτρέπει ένα πλήθος πειραματισμών, αλλά μία συγκεκριμένη λειτουργία είχε ιδιαίτερη σημασία για το μέλλον. Γυρνώντας μία ρύθμισή του στο φουλ (retune speed), δημιουργεί ένα ρομποτικό εφέ, με τη φωνή να ακούγεται τελείως τεχνητή, να χτυπάει τις νότες αφύσικα κοφτά και απότομα, κάτι το οποίο φυσικά δεν είχε τίποτα να κάνει με την χρήση που το προοόριζε ο δημιουργός του. Οι πρώτοι που το ανακάλυψαν ήταν οι παραγωγοί της Cher, οπότε και το χρησιμοποίησαν στο σούπερ εκνευριστικό megahit “Do You believe” μόλις ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του. Βέβαια, εκείνοι το έκαναν με μέτρο και το αποτέλεσμα, ειδικά για τα δεδομένα της εποχής, ήταν αρκετά ιδιαίτερο.


Αυτή η επίτηδες λάθος χρήση του εργαλείου δεν έγινε μόδα αμέσως, αν και αναζωογόνησε το ενδιαφέρον των παραγωγών για πειραματισμούς με διάφορα εφέ στην φωνή των τραγουδιστών, με τα αποτελέσματα να ποικίλουν -ποιός θυμάται το εξίσου εκνευριστικό Blue; (τέλη ’90 δεν γλίτωνες: έπαιζε όπου και αν βρισκόσουν). OK, Auto-tune χρησιμοποίησε και ο Romanthony στο "One More Time" των Daft Punk το 2001, αλλά γενικά η φάση του “Cher effect”, όπως έμεινε να λέγεται, ξεφούσκωσε γρήγορα.


Αυτό μέχρις ότου ένας ράπερ ονόματι T-Pain έπεσε πάνω στο "Cher Effect" καθώς έλιωνε μία μέρα στον υπολογιστή του, προσπαθώντας να κάνει tuning στα φωνητικά του. Φαίνεται πως το αποτέλεσμα τον εντυπωσίασε τόσο πολύ, που αποφάσισε να το χρησιμοποιήσει εντελώς απροκάλυπτα σε όλα του τα κομμάτια, δημιουργώντας ένα χαρακτηριστικό ρομποτικό στυλ. Και αφού κατάφερε να στείλει μερικά από τα κομματια του -που μοιάζουν σαν να τραγουδάνε ανδρoειδή smurfs-  στην κορυφή των αμερικάνικων chart, έκανε πολλά «κεφάλια» της σκηνής  να γυρίσουν. Rhianna, Diddy, Kanye West, όλοι ήθελαν να μιμηθούν τον ήχο του T-pain – o Kanye μάλιστα του υποσχέθηκε ποσοστό από τα κέρδη του επόμενου album του, με αντάλλαγμα μερικα μαθήματα. Και εδώ που τα λέμε, όλο και κάτι του έμεινε από το ιδιαίτερο.



Η φάση παρόλα αυτά δεν σταματάει εδώ, η ακατάπαυστη χρήση του Auto-tune και η έκθεσή του στο ευρύτερο κοινό έχει ως αποτέλεσμα την ακόμα πιο μαζική χρήση του. Ο T-pain σε συνεργασία με την εταιρεία του Hildebrand, Antares, κυκλοφόρησε το ’09 ένα εφαρμογίδιο για iPhone με τον ευρηματικό τίτλο “I am T-Pain”, το οποίο επιτρέπει στο χρήστη να ακούγεται ακριβώς όπως ο ίδιος στα κομμάτια του. Το κοινό έπεσε με τα μούτρα.


Αλλά όσο πιο πολύ η τεχνολογία διεισδυεί στο popular culture, τόσο περισσότεροι και οι τρόποι με τους οποίους η cliché του χρηση αρχίζει και διακωμωδειται. Άπειρα clips στο youtube με κόσμο να κάνει tuning στον εαυτό του, στην γάτα του, στο παιδί του, στον Τσώρτσιλ, σε διαφημίσεις, στις ειδήσεις και σε ο,τιδήποτε ήχο μπορεί να καταγραφεί γενικά έχουν κάνει την εμφανισή τους μετά την μαζική επιτυχια του T-Pain και της καθολικής αναγνώρισης του Auto-tune σαν τον κύριο λόγο πίσω από αυτή.


Πολλοί κατακρίνουν το Auto-tune τόσο για το κύμα ρομπο-φωνητικών που έχει κατακλύσει την hip-hop σκηνή στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, όσο και για την πιο διαδεδομένη και πολύ λιγότερο εμφανή«διορθωτική» χρήση του σε όλο σχεδόν το φάσμα της δισκογραφίας την τελευταία δεκαετία. Όπως υποστηριζουν, το Auto-tune έχει συμβάλλει στη δημιουργία μίας νέας γενιάς ερμηνευτών που χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να καλύψουν τόσο τις ατέλειες τους όσο και τις ανασφάλειες τους, αντί να εξασκηθούν περισσότερο. Επίσης, έχει ίσως καταρρίψει το μοναδικό σοβαρό εμπόδιο που θα μπορούσε να συναντήσει ένας μέινστρημ καλλιτέχνης στο να κάνει καριέρα: δηλαδη να μπορεί να τραγουδάει σωστά. Η σειρά Glee έχει κατηγορηθει στο παρελθόν για απροκάλυπτη χρήση του εφέ ώστε να καλύψει ατέλειες στις φωνές των ηθοποιών και  έχει κατακριθεί ακόμα και μέσα από το αμερικάνικο hip-hop κύκλωμα, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Jay-Z [βλέπε “D.O.A. (Death of Auto-tune)”]. Άλλοι λένε πως με τόσο συστηματική χρήση, το ίδιο το κοινό εκπαιδεύεται στο να ακούει τονικά αψεγάδιαστες φωνές, ώστε ασυνείδητα περιμένει ένα παρόμοιο αποτέλεσμα από κάθε νέα παραγωγή, οπότε το φαινόμενο ανατροφοδοτείται. Τόσο οι ερμηνευτές, όσο και οι ηχολήπτες στην μεγάλη πλειοψηφία τους το θεωρούν τόσο αναπόσπαστο κομμάτι της παραγωγής των φωνητικών, όσο και το μικρόφωνο και θεωρούν δεδομένη τη χρήση του. Η οποία τραβηγμένη στα άκρα κλέβει κάθε φυσικότητα από την ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης φωνής και να την αντικαθιστά με μηχανιστικής ακρίβειας απαγγελία.

Βέβαια, σε μία σκηνή όπου οι τεχνικές δεξιότητες (τύπου μπορω και χτυπάω νότες σωστά) προσπερνούνται σαν λεπτομέρειες μπροστά σε πιο σοβαρά ζητήματα, όπως εμφάνιση, sex appeal, σκηνική παρουσία, και όταν καλλιτέχνες κάνουν πλαστικές ή ένα σωρό άλλες βελτιώσεις για το τέλειο πρόσωπο, το τέλειο σώμα και γενικά το τέλειο αποτέλεσμα, πώς είναι δυνατόν -τόσο οι ίδιοι όσο και το κοινό τους- να μην περιμένουν να έχουν τέλεια φωνή;

Στη φωτο ο Flavor Flav με Auto-Tunes.