Ο Πανδίων της παγανιστικής λατρευτικής κοινότητας ΛΑΒΡΥΣ μας μυεί στα μυστήρια του ελληνικού πολυθεϊσμού.

Παγανιστές, νέο-παγανιστές, αρχαιοελληνιστές, αρχαιολάτρες, εθνικοί ή πολυθεϊστές˙ υπάρχουν διάφορα ονόματα, πολλές φορές άστοχα, για να περιγράψει κανείς την πίστη στους αρχαίους ελληνικούς Θεούς. Το κίνημα που ξεπήδησε την δεκαετία του 1990, με όλες τις υπερβολές και τις γραφικότητες που το χαρακτήρισαν, επιβίωσε τον πόλεμο που του ασκήθηκε από εκκλησία και ΜΜΕ και σήμερα, είκοσι χρόνια, μετά στέκει ακόμα περιθωριακό, τυλιγμένο με πέπλο μυστηρίου για την μεγάλη μερίδα της κοινωνίας.

Ο Χρήστος Πανόπουλος, γνωστός και ως Πανδίων, είναι μέλος της λατρευτικής κοινότητας ΛΑΒΡΥΣ και τραπεζικός στο επάγγελμα. Τον συναντήσαμε κάτω από την Ακρόπολη ένα μεσημέρι και μιλήσαμε για τον ελληνικό παγανισμό, την εξέλιξή του στον χρόνο και την προσωπική του πορεία μέχρι στιγμής.

Τι σημαίνει λάβρυς;
Είναι ο μινωϊκός διπλός πέλεκυς, ένα από τα πρώτα θρησκευτικά σύμβολα που συναντούμε στον ελληνικό χώρο.

Η ΛΑΒΡΥΣ πότε ιδρύθηκε; Πόσα μέλη έχει;
Το 2008. Οι ιδρυτές της κοινότητας προέρχονται από το Ύπατο Συμβούλιο των Ελλήνων Εθνικών (ΥΣΕΕ) που ίδρυσε ο Ρασσιάς. Το ΥΣΕΕ είχε έναν πιο έντονο πολιτικό χαρακτήρα γι’ αυτό και κάποια μέλη που ενδιαφέρονταν αποκλειστικά για το θρησκευτικό κομμάτι, αποσχίστηκαν και ίδρυσαν την ΛΑΒΡΥΣ. Δεν γνωρίζω ακριβή αριθμό εγγεγραμμένων μελών. Πάντως, στις εβδομαδιαίες συναντήσεις μας έρχονται περίπου πενήντα άτομα, αλλά σε μεγάλες γιορτές μπορεί να έρθουν μέχρι και πεντακόσια άτομα.

Ισχύει ότι οι παγανιστικές κοινότητες έχουν συγκεκριμένες πολιτικές κατευθύνσεις;
Αρκετές κοινότητες έχουν πολιτικές προεκτάσεις –ίσως αυτό συνέβαινε εντονότερα στις αρχές. Προσωπικά θεωρώ ότι ένας θρησκευόμενος, οφείλει να έχει όποια πολιτική πεποίθηση τον εκφράζει.

Τι ορίζεις ως παγανισμό;
Ένα πνευματικό/μεταφυσικό μονοπάτι βασισμένο στις πολυθεϊστικές θρησκείες.

Πώς προτιμάς να σε αποκαλούν, με βάση την θρησκεία σου;
Προτιμώ τον όρο πολυθεϊστής. Παγανισμός, ειδωλολατρία ή Εθνικός είναι αρνητικοί προσδιορισμοί που χρησιμοποιήθηκαν από χριστιανούς και άλλους για να ορίσουν τους μη- χριστιανούς. Αν, λοιπόν, αποδέχομαι τους όρους αυτούς, είναι σαν να ετεροπροσδιορίζομαι και μάλιστα αρνητικά.

Τι άτομα συναντά κανείς σε αρχαιολατρικές κοινότητες;
Κάτω από την ομπρέλα του της αρχαιολατρίας μπαίνει μια πληθώρα κόσμου διαφορετικής προέλευσης. Υπάρχουν αρκετοί οι οποίοι το κάνουν για λόγους εθνικής ταυτότητας, άλλοι που έχουν ενεργειακές αναζητήσεις ή ό,τι άλλο είναι στην μόδα. Υπάρχουν επίσης αυτοί που ήρθαν σε επαφή μέσω φιλοσοφικής έρευνας και αγάπης για την αρχαία ελληνική σκέψη, στην ουσία όμως δεν ασπάζονται το θρησκευτικό κομμάτι του πολυθεϊσμού αλλά την αρχαία σκέψη. Όλες αυτές οι ετερόκλιτες ομάδες ποτέ δεν αγγίζουν τον πυρήνα του δωδεκαθεϊσμού, όμως αποτελούν την πλειοψηφία των ατόμων που συναντάς σε πολυθεϊστικές κοινότητες. Ο πολυθεϊσμός αφορά όλες τις κοινωνικές τάξεις. Από κομμώτριες μέχρι καθηγητές πανεπιστημίου και από κυρίους εβδομήντα χρονών μέχρι πιτσιρίκια.

Υπάρχει μείωση στην προσέλευση του κόσμου τελευταία; Πού οφείλεται;
Σίγουρα υπάρχει μια κάποια μείωση. Ωστόσο, ο κόσμος εξακολουθεί να έρχεται στις εκδηλώσεις μας. Πολλοί αντίστοιχοι σύλλογοι, κλείνουν. Ο κόσμος λόγω της εποχής είναι φοβισμένος και κλείνεται όλο και περισσότερο στον εαυτό του. Πολλοί για παράδειγμα έρχονται κατηφείς και δυσκολεύονται να μετάσχουν με όλο τους το πνεύμα στις συναντήσεις, επειδή τους βαραίνουν τα προβλήματά τους.

Ναι, αλλά η θρησκεία δεν υποτίθεται ότι έχει ακριβώς αυτή την έννοια, του να βγάζει κάποιον από το αδιέξοδο και την απελπισία με απαντήσεις σε υπαρξιακά ερωτήματα;
Δεν είμαστε σωτηριολογική θρησκεία, δεν εξυμνούμε το επέκεινα, ούτε εγγυόμαστε άφεση αμαρτιών. Αντίθετα επικεντρωνόμαστε στο εδώ και τώρα, στα θετικά στοιχεία της ζωής. 

Πόσα χρόνια υπάρχει ο παγανισμός στην Ελλάδα;
Αυτό είναι δύσκολο να το απαντήσω, καθώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε από πότε υπήρχαν άνθρωποι με τέτοιες αντιλήψεις που δεν το δήλωναν δημόσια. Πιο οργανωμένα ο παγανισμός εμφανίζεται στην Ελλάδα την δεκαετία του ’90.

Από τότε μέχρι σήμερα, πώς έχει αλλάξει η οργάνωση των κοινοτήτων αυτών;
Μπορεί να έχουν περάσει είκοσι χρόνια, όμως η κατάσταση είναι ακόμη σε εξέλιξη. Δεν υπάρχει σταθερή δομή σε όλες τις οργανώσεις. Μια βασική μεταβολή που θα μπορούσα να επισημάνω είναι ότι όταν ξεκίνησαν να οργανώνονται παγανιστικές κοινότητες ήταν σε μεγάλο βαθμό προσωποκεντρικές. Υπήρχε δηλαδή κάτι σαν πεφωτισμένος διδάσκαλος, ένας καθοδηγητής που επηρέαζε και ενέπνεε τους υπολοίπους. Τα τελευταία χρόνια όμως, εμφανίστηκε αυτό που εγώ ονομάζω κοινότητα, ένα σύνολο ανθρώπων που όλοι μαζί διαμορφώνουν αυτό που θέλουν να εκφράσουν χωρίς καθοδηγητή.

Μπορείς  να μου αναφέρεις κάποιους από τους πρώτους ‘καθοδηγητές’;
Ο Παναγιώτης Μαρίνης από την Ελληνική Εταιρία Αρχαιοφίλων, ο Βλάσσης Ρασσιάς από το Ύπατο Συμβούλιο Ελλήνων Εθνικών. Υπήρχαν και άλλες προσωπικότητες όχι άμεσα εμπλεκόμενες, που με το έργο τους επηρέασαν τους κύκλους των αρχαιολατρών όπως ο Ραδάμανθυς Αναστασάκης με το Ιδεοθέατρον και ο Τρύφων Ολύμπιος που ξεκίνησε τις γιορτές των Προμηθείων.

Η αντιμετώπιση των κοινοτήτων από την κοινωνία, έχει αλλάξει;
Στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 τα πράγματα ήταν σχετικά επικίνδυνα. Καταρχήν γιατί οι αρχαιολάτρεις δέχονταν τα πυρά της εκκλησίας που ήταν ιδιαίτερα κραταιή εκείνη την εποχή. Έγινε μεγάλη εκστρατεία προπαγάνδας, πολλοί έφτασαν να πιστεύουν ότι είμαστε σατανιστές. Ειδικά στην επαρχεία, άνθρωποι οι οποίοι είχαν τέτοιες θρησκευτικές απόψεις, ήταν δακτυλοδεικτούμενοι, η ίδια η κοινωνία τους έδιωχνε, αναγκάζονταν να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους. Με την πάροδο των ετών, τα πράγματα πήραν την θέση τους. Ο κόσμος ενημερώθηκε για το τι πραγματικά είναι οι πολυθειστικές κοινότητες και άρχισε να τις αποδέχεται. Τώρα όπου και αν πας κάπου θα συναντήσεις άτομα με τέτοιες αναζητήσεις, που συνήθως μαζεύονται και κάνουν λατρευτικές ομάδες.

Πόσες είναι οι πολυθεϊστικές κοινότητες στην Ελλάδα;
Δεν μπορούμε να μετρήσουμε πόσες είναι οι κοινότητες αυτές γιατί ούτε έχουν καταστατικό ούτε κάποια συγκεκριμένη δράση. Είναι παρέες ανθρώπων. Στην Αθήνα υπάρχουν πέντε βασικές ομάδες.

Υπάρχουν προβλήματα με τις συνταγματικές διατάξεις;
Πολλά προβλήματα προκύπτουν από το Σύνταγμα. Από την μία κατοχυρώνεται η ανεξιθρησκία σε ατομικό επίπεδο, αλλά δεν κατοχυρώνεται η ένταξή σου σε κοινότητες που έχουν διαφορετικό θρήσκευμα. Υπάρχουν οι αναγνωρισμένες από το κράτος θρησκείες που έχουν και κάποια προνόμια, που είναι η Ορθόδοξη εκκλησία, οι μουσουλμάνοι της Θράκης, ως θρησκευτική κοινότητα αναγνωρισμένη με την συνθήκη της Λωζάννης και το Κεντρικό Ισραηλινό Συμβούλιο. Υπάρχουν επίσης κάποιοι οι οποίοι λειτουργούν χωρίς ειδικά χαρτιά ως ευκτήριοι οίκοι όπως οι Μάρτυρες του Ιαχωβά και άλλες χριστιανικές αιρέσεις όμως όλοι οι υπόλοιποι δεν θεωρούνται τίποτα, λειτουργούν ως αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρίες είτε ως σωματεία/σύλλογοι.

Υπάρχουν ελληνικές αρχαιολατρικές κοινότητες στο εξωτερικό;
Είναι πολλές και βρίσκονται σε πολύ καλό επίπεδο. Στις περισσότερες περιπτώσεις μας ζητούσαν βοήθεια και καθοδήγηση στο πώς να οργανωθούν, κάπως σαν να τους δίναμε την άδεια και στην συνέχεια δημιουργούσαν κοινότητες που δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από τις ελληνικές. Σε επίπεδο συζητήσεων, έρευνας αρχαίων πηγών κλπ, πολλές φορές μας ξεπέρασαν. Κατά καιρούς μας έχουν στείλει γράμματα από απίστευτα μέρη: Αρμενία, Τουρκία, Ιαπωνία. Στο Hellenic Polytheistic Community στο facebook, θα βρεις 1400 μέλη που αλληλεπιδρούν, στέλνουν φωτογραφίες από τους βωμούς τους και μοιράζονται τις εμπειρίες τους.

Εσύ πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με τον χώρο του ελληνικού πολυθεϊσμού;
Δεν ξέρω αν είμαι αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Ήμουν πολύ τυχερός γιατί το οικογενειακό μου περιβάλλον δεν είχε σχέση με την χριστιανική εκκλησία και πάντα θυμάμαι τους γονείς να με παρακινούν να ψάξω μόνος αυτό που με εκφράζει. Σε ένα σπίτι σαν το δικό μου γεμάτο βιβλία, η αναζήτηση είχε την χαρά της ανακάλυψης. Αν σε αυτό προσθέσεις την έλξη που μου ασκούσε το μεταφυσικό, θα καταλάβεις γιατί κατέληξα στον ελληνικό πολυθεϊσμό. Η αναζήτηση αυτή ξεκίνησε, όπως στους περισσότερους ανθρώπους, στα μισά της εφηβείας, ακόμη δεν ήξερα κανέναν που να ασχολούταν ενεργά με τον πολυθεϊσμό, καλά-καλά δεν υπήρχαν κοινότητες ακόμα, αλλά εγώ είχα καταλήξει. Μετά από πέντε χρόνια μοναχικής πορείας, προέκυψε ότι υπήρχαν και άλλοι άνθρωποι με κοινά πιστεύω.

Μοιράζεσαι με φίλους και συναδέλφους τα θρησκευτικά σου πιστεύω;
Εννοείται, το θεωρώ πολύ φυσικό. Ίσως βέβαια να στάθηκα τυχερός, αλλά ποτέ δεν δημιουργήθηκε πρόβλημα. Θεωρώ ότι αν δείχνεις στον άλλο ότι είσαι άνθρωπος νορμάλ, έχεις συγκεκριμένες αξίες και τις εφαρμόζεις στην καθημερινή σου ζωή, εκείνος θα σε δεχτεί και θα σε εκτιμήσει σαν άνθρωπο. Εγώ λοιπόν, επειδή είμαι ταυτισμένος με αυτή την φυλοσοφία ζωής, έφερα τον κόσμο πιο κοντά στον πολυθεϊσμό παρά τον απομάκρυνα.

Υπήρξαν στιγμές που αμφιταλαντεύτηκες σχετικά με την πίστη σου;
Σαν θρησκευτική πεποίθηση, ποτέ. Η δυσφορία μου προερχόταν συνήθως από τις κοινότητες λατρείας, την οργάνωσή τους ή κάποια άτομα. Πολλές φορές αναθεωρώ απόψεις για επιμέρους ζητήματα της θρησκείας, όμως ποτέ την ουσία της. Από την στιγμή που δεν  υπάρχει αυστηρά οριοθετημένο δόγμα, είναι λογικό να ψάχνεις και συνέχεια να αναθεωρείς ζητήματα θρησκείας.

Έχεις κάποιο βιβλίο που σου άλλαξε τον τρόπο σκέψης;
Δεν είναι ένα, αλλά σύνολο βιβλίων πολλές φορές άσχετων με την θρησκεία ή την φιλοσοφία. Πιστεύω, πάντως, ότι σημαντικό ρόλο έπαιξε ότι από μικρός είχα έρθει σε επαφή με την ελληνική μυθολογία, που τόσο με γοήτευσε.

Σχετικά με τον μύθο τώρα. Κατά πόσο είναι ορθό να χρησιμοποιεί κανείς τον μύθο ως κείμενο και πηγή, την στιγμή που είναι τόσο ευμετάβλητος σε παραλλαγές και αλλοιώσεις;
Πολλές αναλύσεις για τους μύθους καταλήγουν στο ότι ο μύθος είναι οι παραλλαγές του˙  ότι όσο και αν αλλάξει, ποτέ δεν χάνει την ουσία του. Γι’ αυτό και είναι επιτρεπτό και χρήσιμο να μεταγράφεις τους μύθους ανάλογα με την εποχή σου και τις καταστάσεις. Ο μύθος είναι πράγμα ζωντανό. Αν το καθεστώς του μύθου ήταν αυστηρό και συντηρητικό δεν θα είχαμε τον ‘Οδυσσέα’ του Τζόυς, ή όλα τα αριστουργήματα της Αναγέννησης. Ο ίδιος ο άνθρωπος καταλαβαίνει διαφορετικά μια διήγηση όσο μεγαλώνει. Και εγώ προσωπικά αλλιώς αντιλαμβανόμουν τους μύθους παιδί, αλλιώς έφηβος και αλλιώς ως ενήλικας. Επίσης, εμείς ως κοινότητα παίρνουμε τους μύθους από αρχαίους ποιητές οι οποίοι με την σειρά τους είχαν πάρει τους μύθους από προφορικές αφηγήσεις, μια ολόκληρη δεξαμενή αφηγήσεων, διάλεξαν ό,τι τους άρεσε και το παρέδωσαν σε εμάς. Ο μύθος είναι μια αιώνια αλήθεια η οποία συμβαίνει συνεχώς και συνεχώς επιβεβαιώνεται. Συνέχεια η Φύση πεθαίνει και αναγεννάται και συνέχεια υπάρχει στον άνθρωπο εσωτερική πάλη για το καλό και το κακό.

Υπάρχει κάποιος μύθος στον οποίο επανέρχεσαι και σου βγάζει συνεχώς καινούρια νοήματα;
Οι μύθοι που μας δίνουν περισσότερα στοιχεία για διάφορα ζητήματα είναι κυρίως οι μύθοι του Ηρακλή, η μυθολογία του Προμηθέα και οι μύθοι στις αρχ. τραγωδίες.

Πώς διαμορφώνετε τις τελετουργίες σας; Υπάρχουν αρκετές πηγές για να αναπαραστήσετε κάτι τέτοιο ή αυτοσχεδιάζετε;
Καταρχήν, υπάρχουν οι αρχαίες πηγές, συνήθως γραπτές, που δίνουν στοιχεία για την διαδικασία ενός τελετουργικού ή που αποτελούν οι ίδιες κείμενα τελετουργιών, όπως οι Ορφικοί Ύμνοι. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, στοιχεία σχετικά με την διαδικασία ενός τελετουργικού αντλούμε από στοιχεία της αρχαιότητας που επιβιώνουν μέσω της ελληνικής παράδοσης. Όταν για παράδειγμα το τελετουργικό της πυροβασίας στην Ελλάδα που συμπληρώνει με τόσο ευκρινή τρόπο τις αρχαίες πηγές. Εμείς ακολουθούμε το τυπικό που διασώζεται μέχρι σήμερα έστω και κάτω από χριστιανική σφραγίδα. Τέλος, αυτό που επιβεβαιώνει ότι έγινε σωστά μια τελετή, είναι το ίδιο το αποτέλεσμα. Αν, δηλαδή, κάνεις μια τελετή και οι συμμετέχοντες δεν βιώσουν το αναμενόμενο, κάτι έχει γίνει λάθος. Λόγου χάρη, σε μια φαλλική γιορτή προσπαθείς να πετύχεις την έκσταση ενώ στα Αδώνια, την μέθεξη.

Η ενασχόλησή σου με τον πολυθεϊσμό σου έχει δώσει ποτέ μεταφυσικές εμπειρίες;
Αν δεν υπήρχαν τέτοια βιώματα, θα ήταν απλή θεατρική αναπαράσταση, ένα ψέμα. Η ουσία των τελετουργικών είναι το να βιώσεις κάτι που δεν μπορείς να εξηγήσεις και μου έχει συμβεί αυτό πολλές φορές. Μου είναι όμως δύσκολο να σου περιγράψω με λόγια το τι μου έχει συμβεί ή ακόμα και να σου πω κάτι που συνέβη, μπορεί εσύ να το εξηγήσεις ως απλή σύμπτωση. Αν σου πω ότι κάναμε τελετή και εμφανίστηκαν δυο αετοί, για εσένα δεν θα σημαίνει κάτι, όμως για εμένα που είναι κομμάτι της θρησκευτικής μου παράδοσης, το αναγνωρίζω ως σημάδι. Δεν μπορεί να κρίνεις αντικειμενικά το προσωπικό βίωμα.

Τι υποχρεώσεις έχουν τα μέλη;
Καμία, είμαστε πολύ χύμα.

Τα έξοδα πώς τα καλύπτετε; Δεν υπάρχει συνδρομή;
Όχι. Γενικά διατηρούμε τα έξοδα στο ελάχιστο και τα καλύπτουμε μεταξύ μας. Όποιος θέλει μπορεί να φέρει προσφορές σε μια τελετή, όπως κρασί ή φαγητό, αλλά κανένας δεν είναι υποχρεωμένος.

Ποιοι είναι οι νεοπαγανιστές;
Καταρχήν δεν έχουν καμία σχέση με τον πολυθεϊσμό. Πρόκειται για νέα κινήματα που αφορούν κυρίως την λατρεία της φύσης. Είναι για παράδειγμα το Wicca και όλα τα υπόλοιπα που έχουν σχέση με μάγισσες, ξωτικά κλπ.

Συμπόσια κάνετε;
Τι εννοείς; Να τρώμε; Συνέχεια! Σε ταβέρνες και σε σπίτια.

Εννοώ αν αναβιώνετε τα αρχαία ελληνικά συμπόσια.
Σε γενικές γραμμές αυτό που κάνουμε έχει μεγάλη συνάφεια με αυτό που έκαναν και οι αρχαίοι. Συναντήσεις στις οποίες οι συνδαιτημόνες συζητούν, πίνουν και λιγότερο τρώνε, πάντα επενδυμένες με μια θρησκευτικότητα. Έτσι είναι και σε μας: παίζω εγώ μουσική, ανοίγουμε συζητήσεις για τα πάντα και αν και δεν έχει αυστηρά θρησκευτικό χαρακτήρα, με αυτό τον τρόπο λειτουργεί για τους πιο συνειδητοποιημένους. Στην αρχή για παράδειγμα γίνεται μια σπονδή, μικρά πράγματα που σηματοδοτούν ότι αρχίζει κάτι συνυφασμένο με θρησκεία. Συμπόσια με πρόθεση να αναβιώσει ο αρχαίος θεσμός γίνονταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 όταν άρχιζαν γενικότερα να οργανώνονται κοινότητες πολυθεϊστών.

Από την στιγμή που μια κοινότητα αποφασίζει να αναβιώσει το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, πώς είναι δυνατόν να περιλαμβάνει στις εκδηλώσεις του και τις γυναίκες, που ως γνωστό δεν είχαν ίσα δικαιώματα με τον άνδρα στην αρχαία κοινωνία;
Αυτό που μου περιγράφεις αφορά την αρχαία Αθήνα. Στην Σπάρτη δεν ίσχυε αυτό. Η θέση της γυναίκας στην κοινωνία από την Μινωική Εποχή μέχρι τα Αλεξανδρινά χρόνια αλλάζει συνεχώς, οπότε δεν το θεωρώ ουσιώδες στοιχείο που πρέπει να συνεχίσω στην εποχή μας. Αυτό που έχει σημασία είναι το θρησκευτικό φαινόμενο και όχι οι κοινωνικές περιστάσεις της εκάστοτε εποχής. Επίσης οι γυναίκες ποτέ δεν αποκλείονταν από τα θρησκευτικά τους καθήκοντα: υπήρχαν ιέρειες, ακόμη και τελετές που τελούνταν αποκλειστικά από τον γυναικείο πληθυσμό. Το θέμα είναι να παίρνουμε την ουσία των πραγμάτων, η οποία αρκετές φορές δεν καθορίζεται από την φόρμα.

Ο πολυθεϊσμός επιβάλλει κανόνες στην καθημερινή σου ζωή;
Δεν επιβάλλει, δίνει όμως κατευθύνσεις για πρακτικά θέματα της καθημερινότητας, οι οποίες συμβαδίζουν με τον αρχαίο ελληνικό πνεύμα. Κάποιες αξίες και ιδανικά.

Σε ποιον χώρο εισπράττεις περισσότερη ενέργεια;
Από άποψη θρησκευτικού συναισθήματος, νοιώθω περισσότερο έντονα σε αυτά που ονομάζουμε νυμφαία, δηλαδή ποτάμια και πηγές˙ όχι τόσο σε ναούς. Ίσως αυτό να συμβαίνει επειδή όπως θεωρούσαν και οι αρχαίοι, τα όντα αυτά των υδάτων είναι πιο κοντά στον άνθρωπο. Ένα ιερό πάντως που συνδυάζει το φυσικό στοιχείο με το θεϊκό είναι το ιερό της Σαμοθράκης, που τελούνταν τα Καβείρια Μυστήρια.

Χιτώνα φοράς;
Ναι, γιατί όχι; Καταρχήν πιστεύω ότι με 40 βαθμούς στην Ελλάδα είναι πιο λογικό να φοράς ιμάτιο παρά τζιν. Γι’ αυτό άλλωστε η ελληνική ενδυμασία ήταν πάντοτε κάτι ριχτό και όχι παντελόνι. Επίσης το ίδιο το κλίμα των τελετών σε κάνει να θες να αφομοιώσεις και αυτό το στοιχείο της ελληνικής παράδοσης, το ενδυματολογικό. Απλά στην ελληνική κοινωνία υπάρχει πρόβλημα συνεννόησης και αν σε δούνε με ιμάτιο θα σε πουν τρελό, ενώ όταν δουν τον μουσουλμάνο με την κελεμπία, θα το θεωρήσουν φυσιολογικό. Δηλαδή ο μοναχός που φοράει πενήντα χρόνια το ίδιο ράσο δεν είναι τρελός;

Δεήσεις για την Ελλάδα κάνετε;
Δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο θα έλεγα. Βέβαια σε πολλούς ύμνους της Αθηνάς, μνημονεύουμε και την πόλη της Αθήνας. Το να μαζευτούμε και να στείλουμε ενέργεια είναι new age καταστάσεις που δεν μας αφορούν.

Αθλοπαιδίες διοργανώνετε;
Μας αρέσει πολύ η άθληση, όμως η αλήθεια είναι ότι δεν διοργανώνουμε αθλητικούς αγώνες κατά το αρχαίο πρότυπο. Πιο πολύ μεταξύ μας, μπορεί να παίξουμε κανά ποδοσφαιράκι ή όπως συνέβη πρόσφατα στις πρόβες για τα Αττικά Διονύσια, να βρούμε μια μπάλα και να παίξουμε ‘μήλα’. Εγώ το αναγνωρίζω αυτό ως μια φυσική ροπή του ανθρώπου για το παιχνίδι και την άθληση που σχετίζεται με την χαρά της ζωής.

O ιστοχώρος της κοινότητας: http://www.labrys.gr/index.php?l=lf