Από τη φυλακή στα κρατικά βραβεία

Κάπου το 2007 στην Ρωσία δημιουργήθηκε η Voina, ένα ακτιβιστικό group γνωστό για την προκλητική και πολιτική του δράση. Η δράση τους κινείται σε καλλιτεχνικά πλαίσια, στηλιτεύοντας τα κακώς κείμενα της σύγχρονης Ρωσικής κοινωνίας. Εμπνευστές της Voina ήταν δύο φοιτητές φιλοσοφίας στο κρατικό πανεπιστήμιο της Μόσχας Lomonosov: o Oleg Vorotnikov και η Natalia Sokol, που είχαν και έχουν σαν πρότυπο το γνωστό Ρώσο καλλιτέχνη Dmitri Prigov. Η Voina αριθμεί πάνω από 200 ενεργά μέλη και αυτή τη στιγμή αποτελεί τη γνήσια και αληθινή έκφραση της στρατευμένης τέχνης στη Ρωσία.

Η Voina, αν και κινείται σε καλλιτεχνικά πλαίσια, από τις πρώτες δράσεις της εκδήλωσε τον κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό της. Η Voina έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό το Φεβρουάριο του 2008 όταν με αφορμή τις Ρωσικές προεδρικές εκλογές, μέλη της με αδαμιαία περιβολή προσποιήθηκαν μια σεξουαλική συνεύρεση μέσα στο κρατικό βιολογικό μουσείο Timiryazev, μπροστά σε μια μαύρη σημαία με σλόγκαν "Fuck for the heir Puppy Bear!". Το "Puppy Bear" αναφερόταν στον τότε υποψήφιο Dmitry Medvedev που το επώνυμο σημαίνει αρκούδα ("bear").

Από τότε ακολουθεί σειρά δράσεων με αποκορύφωμα τον Ιούνιο του 2010, όταν μέλη της Voina ζωγράφισαν το φαλλικό σύμβολο στη γέφυρα Liteyny, μήκους 65 μέτρων, η οποία οδηγεί στα κεντρικά γραφεία της ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών.

Το χέρι του νόμου ενέσκυψε πάνω στους Voina τον Νοέμβριο του 2010, όταν δύο μέλη τους αναποδογύρισαν ένα αυτοκίνητο της αστυνομίας σαν μέρος της καλλιτεχνικής τους δράσης. Πρωτοδίκως προφυλακίστηκαν χωρίς τη δυνατότητα εγγύησης, αλλά η κοινωνική κατακραυγή και μια γενναία δωρεά του γνωστού graffiti artist Banksy, οδήγησαν στην αποφυλάκισή τους μετά από ένα χρόνο.

Τον Απρίλιο του 2011, το Ρωσικό υπουργείο πολιτισμού απένειμε στους Voina το βραβείο ευρεσιτεχνίας για το 2010, που συνοδεύεται από μεγάλο χρηματικό έπαθλο. Οι καλλιτέχνες της Voina δεν παρέλαβαν το βραβείο, δηλώνοντας μεταξύ άλλων ότι θεωρούν την τέχνη τους δώρο προς τον κόσμο, ότι η τέχνη τους αγγίζει τον απλούς ανθρώπους και ότι κανένας τους δεν θα τολμούσε να βάλει τιμή σε κάτι τέτοιο. Για τους Voina η εμπορευματοποίηση σκοτώνει την τέχνη και την καθιστά στερεότυπη και αποκρουστική.

Αυτή τη στιγμή και μέχρι το τέλος του χρόνου, η Voina λαμβάνει μέρος αφιλοκερδώς στην έκθεση "Detached - Artistic Positions on networks of power" στο Graz της Αυστρίας, σε συνεργασία υπουργείο πολιτισμού της Βουλγαρίας. Σε αυτήν την έκθεση τίθενται υπό αμφισβήτηση οι σημερινές δημοκρατικές δομές, τα lobbies, διάφορα κομμάτια της δημοσιογραφίας, αλλά και πολλές ακτιβιστικές δράσεις και όλα αυτά καταλήγουν στην ίδια εσωτερική επιταγή και ανάγκη για την αλήθεια, μέσα από μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική σκοπιά.

Σε καιρούς χαλεπούς και δύσκολους όπου η προπαγάνδα, ο ολοκληρωτισμός και οι επιταγές του συστήματος φαντάζουν μονόδρομος, η Voina με τη δράση της στέκει σαν φάρος αντιπληροφόρησης, δείχνοντας ότι σήμερα τα πεδία της μάχης, ο πόλεμος, δεν είναι σε κάποια μακρινή χώρα, αλλά στην καθημερινότητα και τη ζωή μας.

Dan Noremorse / Stigma Squad

Ο Oleg Vorotnikov και ο Leonid Nikolayev σε μια περσινή τους συνέντευξη τους στο Don’t Panic μίλησαν μέσα από τη φυλακή της Αγίας Πετρούπολης, την ώρα που περίμεναν να δικαστούν με τη κατηγορία του χουλιγκανισμού για μια από τις δράσεις τους. Ο Alex Plutser-Sarno και η Natalia Sokol έστειλαν τις απαντήσεις τους από το διαμέρισμα που κρύβονταν από την αστυνομία.

Ποια είναι η φιλοσοφία πίσω από την ομάδα;

AP-S: Κάθε ακτιβιστής της ομάδας έχει διαφορετική φιλοσοφία. Από πολιτικής άποψης, φυσικά, είμαστε κοντά στους αναρχικούς, τους σοσιαλιστές και όλους τους  ακροαριστερούς. Πρώτα απ’ όλα όμως είμαστε καλλιτέχνες, ούτε πολιτικοί, ούτε φιλόσοφοι. Με καλλιτεχνικές δράσεις καταστρέφουμε τα ξεπερασμένα, καταπιεστικά πατριαρχικά σύμβολα και τις ανάλογες ιδεολογίες.

Oleg Vorotnikov: Στην Ρωσία έχουμε δημιουργήσει μια αριστερή, καλλιτεχνική εμπροσθοφυλακή. Στόχος μας είναι να επαναφέρουμε την ζωντανή, στρατευμένη τέχνη διαμαρτυρίας.

Τι είναι για σας η αναρχία και πως θεωρείτε ότι μπορεί να κάνει την Ρωσία καλύτερη;

N.S.: Ο αναρχισμός με τον ουτοπικό χαρακτήρα των ιδεών του είναι η μοναδική συνεκτική, ειλικρινής και ατρόμητη δύναμη.

Μπορείτε να περιγράψετε με λίγα λόγια τις ιδέες πίσω από όσα κάνετε;

L .N.: Το βασικό για έναν καλλιτέχνη είναι να είναι ειλικρινής και να μην συμβιβάζεται. Στη Ρωσία υπάρχουν άνθρωποι που βασανίζονται και εκτελούνται, οι φυλακές είναι γεμάτες διαφωνούντες. Η ξενοφοβία και η ομοφοβία κυριαρχούν. Δημιουργείται μια νέα κοινωνία σκλάβων. Οι αστυνομικοί δέρνουν και σκοτώνουν κόσμο. Κάπου εκεί ερχόμαστε εμείς και αναποδογυρίζουμε περιπολικά με δράσεις όπως το Palace revolution. Αυτή ήταν η καλλιτεχνική μας μεταρρύθμιση για το υπουργείο εσωτερικών.  

O.V.:  Ή για παράδειγμα, τη μέρα που γιόρταζε η Μόσχα, η Voina διαμαρτυρόμενη μπήκε στο μεγαλύτερο σουπερμάρκετ της πόλης, το Auchan. Εκεί, στο τμήμα με τα ηλεκτρικά είδη, οργανώσαμε μια εκτέλεση δια απαγχονισμού τριών παράνομων μεταναστών από την κεντρική Ασία, ενός Εβραίου και ενός ομοφυλόφιλου. Η θανάτωση χωρίς καταδίκη ήταν ένα δώρο προς τον Luzhkov, τον διεφθαρμένο δήμαρχο της Μόσχας που επιδίωξε μια πολιτική βασισμένη στην μισανθρωπία και την βία ενάντια στα ανθρώπινα δικαιώματα. Κάναμε αυτήν την δράση προς τιμήν 5 Ρώσων επαναστατών που κρεμάστηκαν το 1826. Γι’ αυτό και την ονομάσαμε “Decembrists commemoration”. Θέλαμε να κάνουμε τους Ρώσους να θυμηθούν τις τα ιδανικά των πρώτων επαναστατών της χώρας.

A.P-S: Ο Andrei Yerofever, εξέχων επιμελητής τέχνης κατηγορήθηκε για αντεθνικά και αντιθρησκευτικά αισθήματα που «προσέβαλαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια», εξαιτίας μιας έκθεσης που οργάνωσε και οδηγήθηκε στο δικαστήριο. Η Voina διέκοψε την διαδικασία παίζοντας ζωντανά το κομμάτι “All Cops are Bastards” από τον δίσκο “Fuck the Police Those Motherfucking Bosses” μέσα στην αίθουσα. Η ιδέα ήταν απλή και η εκτέλεση ειλικρινής και χωρίς συμβιβασμούς.

Πείτε μας για την εμπειρία του να σε συλλαμβάνει η Ρωσική αστυνομία.

O.V.:  Χωρίς δισταγμό μπορώ να πω ότι η ρεβανσιστική δεξιά βασιλεύει.

L.N.: Η Voina τους έκανε τοξικολογικό τεστ και έσπασαν τα κοντέρ.

Ποιες ήταν οι κατηγορίες εναντίον του Oleg Vorotnikov και του Leonid Nikolayev?

N.S. : Και οι δύο συνελήφθησαν παράνομα. Εκείνοι που εισέβαλαν στα διαμερίσματά τους και τα έκαναν άνω κάτω δεν είχαν ένταλμα σύλληψης. Όλα έγιναν σε στυλ Στάλιν 1973. Στη συνέχεια οι καλλιτέχνες, με χειροπέδες και πλαστικές σακούλες στα κεφάλια οδηγήθηκαν από τη Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη. Δέκα ώρες έτσι στο πάτωμα ενός μικρού λεωφορείου. Χτυπήθηκαν στα πόδια. Ο Oleg Vorotnikov έχει αιματώματα μέσα και γύρω απ’ το κεφάλι και τη καρδιά. Το γεγονός έχει καταγραφεί από συνηγόρους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που τους επισκέφθηκαν στην πτέρυγα της απομόνωσης δύο εβδομάδες μετά την σύλληψή τους. Οι μελανιές και τα γδαρσίματα ήταν τόσο έντονα που δυο εβδομάδες μετά δεν είχα φύγει.

 A.P-S: και τώρα ο Oleg και ο Leonid κατηγορούνται για «μίσος και εχθρική συμπεριφορά ενάντιον κοινωνικής ομάδας», της αστυνομίας δηλαδή. Εγώ σαν βασικό μέλος της ομάδας κατηγορούμαι για οργάνωση και αρχηγία εγκληματικής οργάνωσης, της καλλιτεχνικής ομάδας Voina δηλαδή. Αυτό μπορεί να σε στείλει στη φυλακή για 12 με 20 χρόνια. Και οι δύο παππούδες μου πέρασαν 22 χρόνια στη φυλακή κατά τη διάρκεια του Σταλινικού καθεστώτος. Δεκάδες συγγενείς μου πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Άουσβιτς και την Βαρσοβία. 20 χρόνια φυλακή για ακτιβισμό στη σημερινή Ρωσία του Πούτιν παραπάει για την οικογένειά μου.

Ολόκληρη η συνέντευξη εδώ. Κι.